6 sách hay về chủ nghĩa thực dụng nên đọc

6 sách hay về chủ nghĩa thực dụng. Khuyên đọc quyển Chủ Nghĩa Thực Dụng – Một Tên Gọi Mới Cho Mấy Cách Suy Nghĩ Cũ và Thuyết Công Lợi.

Chủ Nghĩa Thực Dụng – Một Tên Gọi Mới Cho Mấy Cách Suy Nghĩ Cũ

Pragmatism bao gồm tám bài giảng được ông trình bày tại Học viện Lowell ở Boston vào tháng Mười một và Mười hai 1906, và rồi được trình bày lại tại Trường Đại học Columbia vào tháng Một và Hai 1907. Nhưng ông đã trăn trở với những ý niệm trong những bài giảng này ít nhất từ một thập niên trước. Năm 1898, ông trình bày một bài giảng có tựa “Philosophical Conceptions and Practical Results” (Những khái niệm triết học và kết quả thực tế) tại Trường Đại học California, và phần lớn bài giảng này được đưa vào các tiểu luận hợp thành Pragmatism sau khi chúng được trình bày nhiều lần nữa tại Wellesley, Trường Đại học Chicago, Stanford, và các khóa giảng của James tại Harvard. Mục đích của các bài giảng ấy, và cũng là của tập sách này, là vừa phổ biến những trào lưu triết học đương thời vừa đem lại một vị thế điều hòa những cuộc tranh luận triết học.

Khi William James cho xuất bản những bài giảng ở Lowell, đã được hiệu đính, với tựa Pragmatism vào năm 1907, ông đã đặt thêm tựa phụ “A New Name for Some Old Ways of Thinking”. James tin rằng, với độc giả phổ thông, học thuyết triết học cho rằng các ý niệm chỉ có ý nghĩa hoặc có giá trị chừng nào chúng có hệ quả thực tế trong kinh nghiệm cụ thể của con người đã gần như trở thành lẽ thường tình ở nước Mỹ thế kỷ XX, tuy rằng chính thuật ngữ “thực dụng” chưa đi vào ngôn ngữ hàng ngày. Với những độc giả ở thế kỷ XXI, tình cảnh này hầu như đảo ngược lại hoàn toàn. Các thuật ngữ “chủ nghĩa thực dụng” và “nhà thực dụng” ngày nay được sử dụng mọi nơi, từ khối kinh doanh tới thể thao rồi chính trị. Nhưng nó dần chỉ hàm ý một thái độ sẵn sàng dàn xếp thỏa hiệp các nguyên tắc, thậm chí đi đến chỗ ích kỷ và vô trách nhiệm, chứ không phải một tùy chọn cụ thể khác về triết học cho yếu tính luận và duy nền tảng luận mà James đã nói rõ.

Pragmatism vẫn là tác phẩm dẫn nhập siêu hạng vào một hệ thống những ý niệm triết học có ảnh hưởng to lớn, nhất là trong một thời điểm mà những hàm ý cấp tiến của những ý niệm này phần lớn đã trở nên khó nhận thấy với độc giả phổ thông. Nó cũng là công cụ uốn nắn rất quý cho kiểu sử dụng hiện đại thuật ngữ “thực dụng” vì tiếng nói trong những trang sách này thể hiện chính xác những giá trị trái với những nghĩa miệt thị được gán cho từ này.

Về tác giả

William James là một nhà tư tưởng độc đáo trong và giữa các ngành sinh lý học, tâm lý học, và triết học. Kiệt tác khoảng ngàn hai trăm trang của ông, The Principles of Psychology (1890; Những nguyên lý của tâm lý học), là sự pha trộn phong phú giữa sinh lý học, tâm lý học, triết học, và trầm tư cá nhân vốn đã đem lại cho chúng ta những ý niệm như “dòng tư tưởng” và ấn tượng của em bé về thế giới “như khối lộn xộn rộ nở, xôn xao”. Nó chứa đựng những mầm mống của chủ nghĩa thực dụng và hiện tượng luận, và ảnh hưởng đến nhiều thế hệ tư tưởng gia ở châu Âu và châu Mỹ, trong đó có Edmund Husserl, Bertrand Russell, John Dewey, và Ludwig Wittgenstein.

Thuyết Công Lợi

Thuyết Công lợi nhấn mạnh đến nguyên lý dân chủ khi coi mọi người, bất kể giai cấp, giới tính, trình độ, đều được đánh giá ngang nhau. Thuyết này cũng nhấn mạnh rằng hạnh phúc và lạc thú của mỗi cá nhân đều bình đẳng. Do đó, khi hoạch định chính sách, hay đề xuất lập pháp, phải xem xét hậu quả của từng vấn đề. Và nguyên tắc cơ bản phải là, hạnh phúc nhiều nhất cho nhiều người nhất (greatest happiness to the greatest number of people).

Bàn Về Tự Do

John Stuart Mill (sinh ngày 20 tháng 5 năm 1806 – mất ngày 8 tháng 5 năm 1873), thường được viết dưới tên J. S. Mill, là nhà triết học, kinh tế chính trị và là công chức người Anh. Là một trong những nhà tư tưởng gây ảnh hưởng nhất lịch sử chủ nghĩa tự do, ông đóng góp trong nhiều lĩnh vực như lí thuyết xã hội, kinh tế chính trị, lý thuyết chính trị, và kinh tế chính trị. Mill được coi là “Nhà triết học Anh ngữ lớn nhất thế kỉ 19”, Tư tưởng của ông về tự do bảo vệ cho quyền tự do cá nhân đối lập với mô hình nhà nước vô hạn và kiểm soát xã hội.

-Wikipedia-

Trung tâm điểm của Bàn về Tự do là mối quan hệ của cá nhân đối với xã hội. Luận điểm xuất phát: tự do chính trị lẫn xã hội của cá nhân đang bị đe dọa vì ngày càng bị xã hội giới hạn. Theo Mill, sở dĩ tự do này cần phải được bảo vệ trước sự can thiệp của xã hội vì nó là điều kiện cơ bản cho sự tiến bộ xã hội và, do đó, cho hạnh phúc của cộng đồng chứ không vì một mục đích nào khác. Vì thế, Mill đề ra một nguyên tắc – tạm gọi là “nguyên tắc tự do” – để xác định ranh giới của quyền lực hợp pháp và hợp lý của xã hội, theo đó, tự do cá nhân chỉ được phép bị giới hạn với điều kiện giúp cho xã hội tự bảo vệ và bảo vệ những người khác.

Bùi Văn Nam Sơn

Mọi người đều biết người chiến sĩ vĩ đại nhất cho các quyền tự do dân sự và tự do trí tuệ, người đã phát biểu những nguyên lý rõ ràng nhất và bằng cách đó, lập ra nền tảng của chủ nghĩa tự do hiện đại là John Stuart Mill, tác giả Tiểu luận Bàn về Tự do (On Liberty). Cuốn sách này – tác phẩm ngắn vĩ đại này – như Sir Richard Livingstone đã gọi một cách chính xác – được xuất bản cách đây 133 năm.

Isaiah Berlin

Thậm chí đến ngày nay, tác phẩm Bàn về Tự do vẫn giữ nguyên giá trị như là biểu hiện tốt nhất và hoàn chỉnh nhất về niềm tin vào sự tiến bộ của nhân loại bằng sự tự do tư tưởng. Trong mọi nước và mọi thời, chưa có quyển sách nào trình bày rõ ràng và bảo vệ kiên quyết cho học thuyết về tự do cá nhân đến như thế.

J. S. Shapiro

Cuộc Đời Vốn Dĩ Rất Khó Nghĩ

Cuộc sống vốn khó khăn, ta lại lăn tăn mỗi lần phải nghĩ.

Niềm vui rốt cuộc là gì? Niềm vui là được ăn no lúc đói, được nói khi lòng muốn giãi bày? Niềm vui là được hát giữa núi rừng bát ngát, được tắm mát nơi dòng suối hiền hòa?

Bỗng một ngày trái tim ta vỡ òa. Chẳng phải!

Có lúc ta rụt rè, e ngại

Có lúc ta hồ hởi, đắm say

Hóa ra, nỗi đau vẫn còn đó, thêm vài chuyện đắn đo.

Hóa ra, chẳng có ai sẵn lòng thấu hiểu chúng ta nếu chúng ta chẳng sẵn lòng thấu hiểu chính mình.

Hóa ra, hạnh phúc chẳng ở đâu xa, ngay trong ta đấy thôi, ngay từ những điều giản dị.

Thế thì, có gì phải khó nghĩ.

Thế thì, có gì phải sầu bi.

Đứng lên đi, những trái tim nóng hổi. Bước qua nông nổi, để thấy mình vươn lên. Có gì gần mình hơn thế, nhưng hiếm có ai hiểu hết được chính mình. Cuốn sách tuyệt vời này sẽ:

Giúp bạn hiểu những mảnh ghép vô hình sống động bên trong mỗi người

Trao cho bạn những bí quyết kiến tạo hạnh phúc từ những điều giản đơn

Chỉ dẫn cho bạn vươn tới một cuộc đời đáng sống

Ừ thì, CUỘC ĐỜI VỐN DĨ VẪN KHÓ NGHĨ

Nhưng ở bất cứ đâu trên hành trình của cuộc sống, sự kiên trì luôn thổi một niềm say mê cho những người sống với nó. Một sự sống đích thực là khi chúng ta nguyện ý sống và cống hiến hết mình cho sự sống ấy. Và hạnh phúc đẹp nhất của đời người là tìm ra ý nghĩa của sự sống. Ý nghĩa ấy tồn tại khắp thế gian.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

WILLIAM JAMES – NGƯỜI ĐẶT NỀN TẢNG CHO TÂM LÍ HỌC HÀNH VI HIỆN ĐẠI & MỘT TRONG BA ÔNG TỔ CỦA TÂM LÍ HỌC HIỆN ĐẠI

WILLIAM JAMES (1842-1910)

Ông được coi là một trong ba ông tổ sáng lập tâm lí học hiện đại, cùng với Wilhelm Wundt và Pierre Marie Félix Janet.

Với lí thuyết Với lí thuyết Chủ nghĩa thực dụng, James cũng đặt nền tảng cho toàn bộ Tâm lí học Hành vi hiện đại. Sẽ không hiểu được tâm lí học mà không đọc các tác phẩm của James. Phương Tây cho rằng, một người học tâm lí mà không đọc James, sẽ không thể hiểu được bất kì quá trình diễn biến tâm sinh lí nào của một con người.

Những tác phẩm của ông vẫn là kinh điển trong thế giới tâm lí và được vận dụng trong bối cảnh tâm lí học và đời sống hiện đại.

Tác phẩm chính:

The Principles of Psychology (Những nguyên tắc tâm lí học), 1890

The Briefer Course (Tâm lí học), 1892

The Will to Believe (Ý chí niềm tin) 1897

Trí Tuệ Dân Tộc Mỹ

Nước Mỹ được cả thế giới biết đến về cung cách thực dụng trong tư duy và trong đời sống. Nhờ cung cách này, người Mỹ đã gặt hái nhiều thành công to lớn trong lĩnh vực nghiên cứu, phát minh, chế tạo, trở thành siêu cường đứng đầu thế giới trong nhiều lĩnh vực.

Sách giới thiệu những tinh hoa của đất nước, cuộc sống, và con người Mỹ, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến tinh thần thực dụng và những đặc trưng riêng của họ. Triết gia Mỹ Emer-son đã đúc kết qua câu nói “Nếu có một cách kiểm tra khả năng sáng tạo được dông đảo mọi người đón nhận, đó chính là sự thành công”.

Chính Thể Đại Diện

Chính Thể Đại Diện (Representative government), Bàn Về Tự Do (On Liberty) và Chủ Nghĩa Công Lợi (Utilitarianism) là ba tác phẩm được chọn lựa như các tác phẩm tiêu biểu của John Stuart Mill trong bộ sách Great Books Of The Western World (Encyclopedia Britanica, 1994).

Chính thể đại diện là một tác phẩm thuộc lĩnh vực triết học về chính trị và xã hội được xuất bản năm 1861. Như vậy tác phẩm này được viết cách đây đã gần một thế kỷ rưỡi và người ta có thể đặt câu hỏi liệu nó có thể có giá trị gì với độc giả Việt Nam ngày nay?

“Theo hiểu biết của tôi thì đây là một trong các tác phẩm kinh điển về nền dân chủ phương Tây. Cùng với tác phẩm Nền dân trị Mỹ của Alexis Tocqueville tác phẩm Chính thể đại diện của J.S. Mill được xem như những khảo cứu mang tính nền tảng đối với các thiết chế chính trị-xã hội ở các nước Anh và Hoa Kỳ thế kỷ XIX. J.S. Mill xem xét vấn đề với tinh thần khách quan khoa học; mọi phán xét ông đưa ra đều có căn cứ lập luận rõ ràng và dựa trên những bằng chứng thực tế đương thời hay lịch sử. Vì vậy tác phẩm này cung cấp cho ta những tri thức khả tín để hiểu được cơ sở của nền dân chủ phương Tây. Từ đó ta mới có căn cứ để nhận dạng xã hội phương Tây hiện đại một cách chính xác. Đất nước ta đã chọn lựa hội nhập với thế giới trong bối cảnh toàn cầu hóa về kinh tế thì nhất thiết phải hiểu biết về những đối tác của mình.” – Lời của người dịch